زمان تقریبی مطالعه : ۱۱ دقیقه

🟢 آزار یا سوء استفاده عاطفی چیست ؟

■ تعریف : آزار عاطفی ( ۱ ) الگوی رفتاری است که در آن فرد مرتکب ، به قصد کنترل شخص دیگری به توهین، تحقیر و ترساندن او متوسل می شود به طوری که قربانی ممکن است در تشخیص واقعیت دچار انحراف شده و آزار وارد شده را به عنوان ضعف و کاستی خود بپذیرد .

🔲 هر اتفاقی که منجر به گوشه گیری و انزوای فرد شود لزوما به عنوان آزار عاطفی شناخته نمی شود اما الگوی رفتاری که ایجاد ترس و کنترل می کند از آن جمله است . این شکل از بد رفتاری می تواند در انواع روابط بین فردی شامل رابطه پدر / مادر و فرزندی ، رابطه عاشقانه یا کاری روی بدهد .‌ کسانی که از آزار عاطفی آسیب دیده اند مشکلات کوتاه مدتی را تجربه می کنند مانند گیجی ، ترس ، عدم تمرکز و اعتماد به نفس پائین و نیز کابوس های شبانه ، درد و تپش قلب . همچنین ، اضطراب ، بی خوابی و دوری از اجتماع در زمره واکنش های بلند مدت به شمار می روند .

🔵 علائم هشدار دهنده :

کنترل ، سو استفاده ، منزوی کردن و رفتار تهدید و تحقیر آمیز در کانون های آزار عاطفی قرار دارند ‌و نشانه های آن مشتمل هستند بر :

● پایش و نظارت بر رفتار یک فرد در مورد اینکه با چه کسی وقت می گذراند و چطور پول خرج می کند
● تهدید امنیت ، دارایی ها یا شخص مورد علاقه فرد
● جدا کردن فرد از خانواده ، دوستان و آشنایان
● توهین و تحقیر و شرمنده کردن فرد
● حسادت بیش از اندازه ، اتهام زنی و انتقاد و سرزنش و نکوهش همیشگی
● مسخره کردن و دست انداختن مداوم
● مشروط کردن پذیرش شخص یا توجه به فرد به انتخاب های وی
● عدم اجازه دادن به فرد برای اینکه اوقاتی را در تنهایی خود به سر ببرد
● ناکام گذاشتن فرد در دستیابی به اهداف شخصی یا شغلی خود
● القاء حس تردید نسبت به خود و بی ارزش بودن
● دیوانه پنداری و نادان انگاری یا پدیده روانی چراغ گاز ( ۲ ) : زیر سوال بردن شایستگی فرد و حتی تجربه های ادراکی او

 

بیشتر بخوانید:
–چه چیزی باعث تحقیر طرف مقابل در رابطه می شود؟
–انتقاد و تحقیر در رابطه

 

🟡 نشانه های ضمنی

آزار عاطفی همیشه به اشکالی چون تهدیدات پیدا و تلاش آشکار برای کنترل بروز پیدا نمی کند . علائم ظریف دیگری ممکن است در یک رابطه جدی ظاهر شوند مانند :

– قضاوت درباره چیزی که مشاهده می شود بدون تلاش برای درک آن
– تکیه بر مقصر دانستن به جای بهبود دادن
– طرف مقابل را از خود پائین تر دانستن
– طعنه های مداوم
– اینکه مرتب به طرف مقابل گقته شود چه کند که به درد بخور باشد .

کسانی که مرتکب آزار عاطفی می شوند مدام در پی سرزنش ، خجالت زده کردن و تحقیر طرف مقابل هستند تا اختیار و اداره رابطه را در دست بگیرند . ممکن است سر دیگری داد بزنند ، بر روی او اسم بگذارند و اتهامات بی پایه و اساسی را بر او وارد کنند . امکان دارد اعمالی از سر حسادت و داشتن حس مالکیت انجام بدهند و تماس ها و محل هایی را که شخص در آنجا حضور داشته است در تلفن همراه او جستجو کنند . فرد آزارگر ممکن است بخواهد طرف مقابل را متقاعد کند که خودش عامل و مسبب این وضعیت بدبختی و عدم رضایت است و اغلب به دنبال آن است که قربانی را از دوستان و خویشاوندان خود جدا کند تا مانع پی بردن او به حقیقت و یا ایجاد افق دید گسترده تری در او شود . آزار گران معمولا به خوبی می دانند چطور بازی بدهند ، بنابر این کسی که مورد آزار قرار می گیرد نمی تواند متوجه این الگوی های مخرب بشود . این تاکتیک ها ممکن است قربانی را به این نتیجه برساند که قصور زیادی در مشکلات مربوط به رابطه داشته است . این الگوها به طور مرتب تکرار می شوند اما وقتی که قربانی متوجه می شود که مورد سوء استفاده شریک عاطفی خود قرار گرفته و تهدید به ترک رابطه می کند ، به صورت جلب ترحم تغییر شکل می دهد .

🟠 دیوانه پنداری و نادان انگاری اساسا نوعی آزار عاطفی است

آزار گر با فریب دادن قربانی به طوری که به برداشت خود از واقعیت مشکوک شود و گفتن مرتب حرف هایی مثل اینها :

– “اصلا اینجوری که تو فکر می کنی نبود”

یا :

– “ تو دیوونه ای ”

به خود جرآت می دهد کنترل رابطه را در دست بگیرد و قربانی را وادار کند که بر روایت او از واقعیت تکیه کند . این رفتار باعث حس گیجی ، تردید نسبت به خود ، اضطراب و افسردگی در قربانی می شود .

🔴 ویژگی های آزارگران

آزارگران زیر بار الگوی رفتاری مخرب خود نمی روند و قربانی را مقصر می دانند و سلطه گر و فوق العاده حساس بوده و شدیدا نیاز دارند که همه چیز را کنترل کنند که همین آنان را وا می دارد که عنان رابطه را در دست بگیرند . تمایل به آزار دادن ممکن است از احساس عمیق عدم امنیت یا عدم سلامت روانی به دلیل ابتلا به اختلالات شخصیتی که در گروه دوم ( B ) دسته بندی می شوند ، مانند اختلال شخصیت ضد اجتماعی ( ۳ ) یا خود شیفته ( ۴ ) نشأت بگیرد .

🌑 آیا آزار عاطفی با خشونت همراه است ؟

گاهی آزار عاطفی و جسمی باهم اتفاق می افتد اما همیشه اینطور نیست . بنابراین آزار جسمی اغلب در پی آزار عاطفی وارد می گردد و فقط وقتی شروع می شود که تاکتیک تهاجمی فرد آزارگر برای کنترل فرد با شکست مواجه می شود . آزار روانی هم گاهی می تواند صدمه بزند و حتی آسیب بیشتری از خشونت فیزیکی ایجاد کند ‌ . آزار جسمی دوره ای و گهگاه بروز پیدا می کند در حالی که آزار عاطفی مداوم است . اعمال خشونت به عنوان نقصان و ناتوانی آزار گر تلفی می شود اما قربانی بیشتر امکان دارد که آزار روانی را به عنوان عیب و ایرادی در درون خود قلمداد کند .

 

بیشتر بخوانید:
–پیامدهای منفی خشونت بدنی
–سطوح متفاوت خشونت در رابطه زناشویی
–درمان مشترک خشونت زناشویی

 

⚪️ آزار عاطفی چقدر شایع است ؟

تحقیقات نشان می دهند که بیش از نیمی از بزرگسالان ممکن است آزار عاطفی را در زندگی خود تجربه کرده باشند هرچند این مفهوم را به سختی می توان اندازه گیری کرد به طوری که نتایج مورد اعتماد و اطمینان باشد ‌ . بر اساس اعلام مراکز کنترل و پیشگیری از بیماریهای روانی ، بر خلاف آزار عاطفی ، تنها ۱۱ درصد از بچه ها مورد کودک آزاری قرار می گیرند .

🟤 آزار گران از چه ابزار های روانی استفاده می کنند ؟

قربانیان آزار عاطفی اغلب به قدری تحلیل می روند که دیگر قادر نیستند که این روند آسیب زننده را به وضوح ببینند ‌ . بنابر این باور پیدا می کنند که چالش های رابطه ناشی از خطاها و اشتباهات آنهاست و امکان دارد برای تفکر و تامل وقت بگذارند و در نظر بگیرند چطور می توانند رفتار خود را تطبیق بدهند و مانع از تقابل و رویارویی بشوند . قربانی ممکن است با معضلاتی چون عدم اعتماد به نفس و همچنین اضطراب و افسردگی دست و پنجه نرم کند .

🔘 داشتن والدین آزارگر چه عواقبی در پی دارد ؟‌

سرزنش ، تحقیر و قهر کردن مصداق آزار کلامی کودک هستند . ممکن است والدین کودک را از ابراز خشم و ناراحتی خود منع نموده و در نتیجه چنین احساساتی را در درون او سرکوب کنند .‌ مغز کودک در اثر بالا بودن احساسات منفی نسبت به احساسات مثبت متورم می شود و این باعث می شود که آزار والدین تاثیرات عمیق و ژرفی در او بر جای بگذارد ‌. همچنین ، تقریبا غیر ممکن است که پدر و مادری مهربان و شفیق ، خود قبلا مورد آزار عاطفی قرار گرفته باشند . آزار در دوران کودکی منجر به درد ، اضطراب ، افسردگی ، نکوهش خود ، اعتماد به نفس پائین و دشواری در ابجاد رابطه ای با ثبات و مبتنی بر اعتماد می شود . اما روند درمانی به بزرگسالان کمک می کند که به آزارهای والدین خود پرداخته و ساز و کار های ناهنجاری که از کودکی در آن شکل گرفته است را رها کنند .

⏺️ چرا افراد به رابطه های آزاردهنده ادامه می دهند ؟

قربانیان آزار عاطفی یا خشونت خانگی همچنان در رابطه باقی می مانند در حالی که این موضوع برای دیگران قابل درک نیست . اما دلایل بسیاری وجود دارد که چرا ترک رابطه سخت و دشوار است . ایراد اتهامات و ادامه آزارها به حدی فرد را ضعیف و ناتوان می کند که به این باور می رسد که لیاقت او همین است و این واقعا آزار و اذیت نیست . ترس ، آسیب دیدن ارزش و احترام فرد نسبت به خود ، نگرانی از آینده فرزندان و خانواده ، محدودیت های مالی و سایر عوامل سبب می شوند که قربانی ، رابطه آزاردهنده را پايان ندهد .

⏹️ رابطه آزار دهنده چطور به پایان می رسد ؟

اکثر افرادی که قربانی روابط آزار دهنده و خشونت آمیز می شوند بالاخره رابطه را ترک می کنند . اغلب فرد چند مرتبه تلاش می کند که از رابطه خارج شود . اما چند عامل مشترک در میان زنانی که سرانجام به رابطه پایان داده اند ، ملاحظه شده است . اولین مرحله روبرو شدن با واقعیت است با :

– درک این مسئله که این شرایط دیگر تغییر نمی کند
– مطالعه و کسب آگاهی درباره آزار عاطفی
– پی بردن به این حقیقت که آزار عاطفی ، خطا و اشتباه قربانی نیست

که به آنان کمک می کند دوباره برای خود ارزش و احترام قائل شوند . دومین قدم پذیرش برای دریافت کمک از خانواده ، دوستان یا یک درمانگر است که بتواند وضعیت را به وضوح مشاهده نماید و از حمایت و پشتیبانی دریغ نکند . عامل دیگر ، خواست و اراده برای حفاظت از فرزندانی است که شاهد یا قربانی آزار عاطفی بوده اند . آخرین گام برای برخی می تواند رسیدن به آستانه فروپاشی باشد همچون زمانی که احساسی مثل ترس ، تبدیل به درماندگی و پریشانی می شود .

✳️ کودکی سخت و دشوار چه مزیت هائی دارد ؟

اگرچه ‌کودکی آشفته و متلاطم می تواند چالش های فراوانی بر جای بگذارد ، مطالعات نشان می دهند که چنین گذشته ای همچنین می تواند باعث ایجاد نقاط قوتی در فرد هم بشود . ممکن است در کسانی که در محیطی بزرگ می شوند که به دلیل فقر ، آزار ، بی توجهی و دیگر شرایط محیطی استرس زا دارد ، انعطاف شناختی ( ۵ ) – که نشان دهنده توانایی فرد برای تطبیق دادن خود ، ریسک پذیری و تحمل شرایط مبهم است – به مراتب بیشتر باشد .

✴️ باز پروری نجات یافتگان از آزار عاطفی

روند درمانی به نجات یافتگان از آزار عاطفی کمک می کند که با پرداختن به تجربیات آزار دهنده ، بازسازی اعتماد به نفس و رسیدگی به عوارضی چون اضطراب و بی خوابی ، به پیشرفت هایی دست پیدا کنند ‌. رهایی یافتگان می تواند روند شفا و التیام خود را با :

– سهیم کردن شریک عاطفی جدید در تجربیات آزار دهنده پیشین

– اولویت دادن به خود در هریک از آزارهایی که ممکن است در آینده وارد شوند

– نشان دادن واکنش نسبت به محرکه هایی که دردهای پیشین ایجاد می کنند با مهرورزی و عطوفت نسبت به خود

پیگیری کنند .

🟧 اگر احساس می کنید در رابطه ای آزار دهنده گرفتار شده اید ، با من دکتر افسانه وکیلی و همکارانم در مرکز مشاوره مهر همراه باشید تا بتوانید ابزارهای روانی برای سوء استفاده در رابطه را شناسائی نمائید و بر آگاهی خود اضافه کنید و با کمترین آسیب و عارضه به این رابطه مخرب خاتمه بدهید و دردهای به جای مانده از آن را التیام ببخشید .

⬅️ منبع :

• https://www.psychologytoday.com/intl/basics/emotional-abuse

⭕️ کلید واژه ها :

( ۱ ) : Emotional abuse
( ۲ ) : Gaslighting

[ فیلم Gaslight در ژانر ترسناک – روانشناختی و از برجسته ترین آثار تاریخ سینما ، ساخته جرج کوکر و با بازی اینگرید برگمن و چالز بویر ، محصول ۱۹۴۴ آمریکا ، که در آن برای اولین بار اصلاح روانشناسی چراغ گاز و انواع بازی های ذهنی و روانی که در آزار عاطفی مورد استفاده قرار می گیرند با استادی تمام به تصویر کشیده شده است – مترجم ]

( ۳ ) : Antisocial personality disorder
( ۴ ) : Narcissistic personality disorder
( ۵ ) : Cognitive flexibility

گردآوری و تنظیم : مرکز مشاوره و روانشناسی مهر

مترجم : دکتر افسانه وکیلی و سهیل خوش بیان

©️ کلیه حقوق این سایت متعلق به مرکز مشاوره و روانشناسی مهر بوده و استفاده از مطالب آن با ذکر منبع بلامانع است .