نوشته :Randi Gunther Ph.D
یکی از عواملی که باعث تخریب یک ارتباط موثر می شود واکنش تدافعی ( ۱ ) است که می تواند آسیب زیادی وارد کند . وقتی دو طرف در رابطه در مقابل هم وضعیت دفاعی اتخاذ می کنند ، قادر به شنیدن نظرات یکدیگر نیستند و احساس می شود که نقش یک بازجو را دارند تا اینکه در جایگاه شاهد قرار داشته باشند . پرس و جو کردن با مهربانی و حساسیت با بازجوئی تفاوت دارد ‌ . وقتی انگیزه برای به چالش کشیدن یا سوال کردن برای درک بیشتر حرف طرف مقابل ، علاقه بی غل و غش و تلاش برای درک بهتر باشد ، هیچ واکنش دفاعی اتخاذ نخواهد شد . انگیزه پنهان در ورای کلامی که از واکنش دفاعی بر می آید معمولا تلاش برای برنده شدن با ضربه زدن به اعتماد به نفس طرف مقابل است اما بر عکس ، هدف از یک سوال صریح و شفاف این است که دیگری احساس توجه و عزت و علاقه کند ‌ . بیان تعدادی از جملات مسبب حالت دفاعی در بیشتر افراد هستند به خصوص اگر با احساسات منفی همراه شوند . اگرچه در بسیاری از روابط محرک های روش دفاعی منحصر بفرد هستند ، اما ده نوع جمله بیشتر از همه تکرار می شوند . اگر زوجین می توانستند این ده مدل جمله را از قاموس رابطه خود حذف کنند ، رابطه آنها به سرعت و بطور قابل توجهی بهبود پیدا می کرد . جملاتی که گفتن آنها در طرف مقابل انگیزه دفاعی ایجاد می کند ، دو دسته هستند . پنج مورد اول شبیه سوالاتی هستند که بیشتر در روند بازجویی مطرح می شوند و با یکی از کلمات مقید کننده از جمله چرا ، کجا ، چه چیز ، کی و چطور شروع می شوند . گروه دوم شامل رایج ترین محرک هایی هستند که معمولا وقتی برای تخریب یا بی ارزش کردن طرف مقابل بکار می روند ، باعث می شوند واکنش دفاعی بر انگیخته شود .

🟢 گروه اول : پنج جمله ای که جنبه بازجویی دارند

۱ – چرا این کارو کردی ؟

اگر کلمه چرا از فرهنگ لغات زن و شوهرها حذف شود بسیاری واکنش های دفاعی اصلا نمود پیدا نمی کنند . این کلمه فقط وقتی باید به زبان آورده شود که یک طرف صادقانه و واقعا بخواهد جوابی برای سوالی که جهت کسب اطلاعات بیشتر مطرح شده ، پیدا کند ‌ مثل : چرا اینقدر از رنگ سبز خوشت می آد ؟ اما استفاده از این کلمه بیشتر باعث پاسخی به شکل دفاعی می شود به این علت که بیشتر جنبه اتهام دارد تا یک سوال معمولی .

موارد مشابه :

– چرا دیشب آشغال ها رو نگذاشتی دم در ؟
– یعنی من از دست تو ناراحت هستم که کاری را که قول دادی نکردی .

– چرا مادرت هر شب زنگ می زنه ؟
– یعنی من فکر می کنم خیلی به مادرت وابسته هستی .

– چرا اینقدر دیر میایی خونه ؟
– سوالی چالش برانگیز است ، یعنی من شک دارم که تو صداقت داشته باشی

۲ – چی شده ؟

این سوال اگر واقعی باشد می تواند زمینه پرسش اصلی دیگری شود . مثلا : تازگی ها کم حرف شدی . نکنه حالت خوب نیست ؟ چی شده ؟ البته اگر لحن کلام مهربان و دلسوزانه باشد . چنانچه این سوال راه زیرکانه ای برای کسب اطلاعات بیشتر به منظور نیت خود باشد ، بیشتر احتمال دارد از سوی طرف مقابل به عنوان دخالت و فضولی تلقی شود .

موارد مشابه :

– چکار داری می کنی ؟
– این جمله اگر با ناراحتی گفته شود به احتمال زیاد این طور تفسیر می شود : فکر کنم دارای کاری می کنی که من نمی پسندم .

– راستشو بگو چی شده ؟
– کسی که چنین سوالی می پرسد ممکن است واقعا نگران باشد اما زبان بدن و آهتگ کلام می گویند : کاری کرده ای که من دوست ندارم و در مورد آن صادق نیستی .

۳ – تا حالا کجا بودی ؟

وقتی یک طرف بر خلاف معمول دیر وقت به خانه آمده و بهانه فابل قبولی ندارد طرف مقابل از این جمله استفاده می کند . حالا فکر کنید چقدر اوضاع فرق می کند اگر به جای آن بگویید : دیر کردی ، واقعا نگران شدم ، حالت خوبه ؟ وقتی شریک عاطفی شما بدون توضیح تغییر رفتار می دهد ، طبیعی است که ناراحت بشوید ، بنابر این وقتی که صحبت با کجا بودی شروع می شود در حالی که لحن کلام بار عصبی و دلواپسی دارد طرف مقابل در لاک دفاعی فرو می رود و این طور جواب می دهد : بابا اضافه کاری بودم ، یا : به من اعتماد نداری ؟

موارد مشابه :

– کجا بودی تا حالا ؟ یک ساعت دیر کردی
– یعنی یک اتهام دیگر که در قالب پرسیدن سوال وارد می شود اما در واقع نوعی ابراز خشم نهفته است .

– وسائل من کجاست ؟
– می تواند فقط یک سوال واقعی باشد که معمولا به این صورت پرسیده می شود : وسائل منو روی مبل ندیدی ؟ یه گوشه گذاشتی برای من ؟ اما اگر لحن کلام تند و ناراحت کننده باشد می تواند باعث واکنش دفاعی شود . مثل اینکه : چرا همش فکر می کنی من کار اشتباهی می کنم ؟ من چه می دونم کجاست . شاید خدمتکار جایی گذاشته .

۴ – کی می خوای بهم بگی ؟

واژه کی وقتی بکار می رود که یکی از زوجین توقع دارد که همین الان بداند چه اتفاقی برای طرف مقابل افتاده است حتی اگر واقعه ای مثبت باشد مثل باردار شدن . اگر یک طرف از ابتدا در جریان نباشد ممکن است احساس کند اهمیتی ندارد یا مورد غفلت قرار گرفته است .

🟠 موارد مشابه :

– از کی می دونستی که ممکنه اخراجت کنند ؟
– از این سوال ممکن است این گونه برداشت شود : تو عمدا به من نگفتی ، چرا ؟ چون فکر می کنی به تو سخت می گیرم ؟ تو هیچ وقت به من اعتماد نداری .

– از کی با اون آشنا شدی ؟
– تفسیر واقعی : تو یواشکی داری با کسی قرار می گذاری ؟ الان چند وقته ؟ فکر کردی من احمق هستم ؟ چیز دیگه ای هم هست که من خبر ندارم ؟

۵ – چطور باید انجامش بدیم ؟

اگر اوضاع رابطه رو به راه باشد ، این سوال بسیار ایده آل است چون به دنبال راهی برای برنامه ریزی می گردد که چگونه دو طرف برای انجام کاری باهم همکاری کنند یا چقدر پول باید برای مخارج پیش بینی نشده کنار گذاشته شود . البته اگر لحن کلام نشان دهنده همکاری و دلسوزی باشد و زبان بدن اصیل و حقیقی باشد . اما وقتی عبارتی با کلمه چطور آغاز می شود و معنی چالشی دارد ، می تواند به آسانی سبب ایجاد واکنش دفاعی شود ‌ . این وقتی مصداق دارد که منابع مالی یکی از طرفین به اتمام رسیده یا توقع کمک بیشتر دارد .

موارد مشابه

– چطور توقع داری که نیمه وقت کار کنی و همه مشکلات حل بشه ؟
– اگر این سوال با لحن چالشی تهدید آمیز مطرح شود ، ممکن است واقعا به این منطور باشد که من می ترسم درگیر مشکل یا گرفتاری بشوم و وقتی به تو نیاز دارم در کنار من نباشی .

– چطوری اینقدر بی خیالی ؟ همه چی داره خراب میشه !
– این جمله وقتی با محبت و احترام بیان شود می تواند واقعا گله و شکایتی باشد اما اگر باعث بروز واکنش دفاعی شود فقط یک گله گذاری ساده نیست بلکه توانمندی و توانایی طرف مقابل برای بر آورده کردن خواسته طرف دیگر را زیر سوال می برد .

گروه دوم : پنج انگیزه در ورای جملات تحریک کننده

۱ – تهدید و ترساندن

– اگر همیشه بخوای وقتی چیزی بهت می گم اینطوری رفتار کنی به هیچ جا نمی رسیم .

– اصلا نمی خوای قبول کنی که تقصیر از تو بوده و کار تو اشتباه بوده ، همیشه همینه

– اگه بهم گوش نکنی و همش بخوای بگی من اشتباه می کنم دیگه باهات حرف نمی زنم

۲ – ایجاد احساس گناه

– اگه برات مهم بود. وفتی می بینی اینقدر ناراحتم اینجوری با من حرف نمی زدی

– می بینی که همیشه می خوای به من بگی که اشتباه می کنم که جلوی من کم نیاری

– تو دقیقا یه جوری رفتار می کنی که به من نشون دوست نداری جلو مادرت بایستی

۳ – بی اعتبار کردن

– چی باعث شد که فکر کنی این حرفات جالبه ؟

– تو اصلا نمی فهمی من دارم راجع به جی حرف می زنم

– من نمی دونم اصلا روت میشه خودتو تو آئینه نگاه کنی ؟

۴ – تحقیر کردن

– خجالت نمی کشی این حرفهای احمقانه رو هی تکرار می کنی ؟

– می دونی الان چقدر نادان به نظر می رسی ؟

– خوبه که ایجا کسی نیست که حرفهاتو بشنوه ، برو خجالت بکش

۵ – سرزنش کردن

– من فقط می خوام تو چشماتو باز کنی درست نگاه کنی.

– فقط یکم سعی کن گوش کردن یاد بگیری ، اصلا سخت نیست .

– انگار همیشه منم که اشتباه می گم ، چرا همیشه باید حق به جانب تو باشه ؟

با گفتن هر کدام از این ده نوع قابل پیش،بینی خواهد یود که طرف مقابل در مقام دفاع بر خواهد آمد و در بیشتر مواقع همسران در آستانه جنگ و نبرد قرار بگیرند .

اگر زوجین بتوانند به جای انتقاد از اشتباهات گذشته ، آینده را ترجیح بدهند ، بهتر به استقبال آینده می روند ‌‌. همسرانی که می دانند چگونه مانع از برانگیختن واکنش دفاعی یکدیگری بشوند ، می توانند انتظار داشته باشند که اعتماد میان انها به سرعت بیشتر و بهتر شود
برای یادگیری بیشتر و کسب مهارتهای بین فردی شما می توانید با دکتر افسانه وکیلی مشاوره داشته باشید.

⭕️ کلید واژه :

( ۱ ) : Defensiveness

منبع :

https://www.psychologytoday.com/intl/blog/rediscovering-love/202008/10-phrases-create-defensiveness