اختلال شخصیت چیست؟

اختلال شخصیت یک مشکل روانی است که با الگوهای ناپایدار در تفکرات، احساسات، رفتارها و روابط اجتماعی همراه است. افراد مبتلا به اختلال شخصیت ممکن است دشواری در انطباق با توقعات جامعه یا حتی تطابق با خودشان داشته باشند. این اختلالات ممکن است بر تمام زندگی فرد تأثیر بگذارند و در روابط شخصی، حرفه‌ای، و اجتماعی مشکلات ایجاد کنند.

در کتاب راهنمای تشخیص و آماری اختلالات روانی ( DSM-5 ) اختلال شخصیت به عنوان یک الگوی ثابت از تفکرات، احساسات و رفتارها که به طور مستمر و گسترده در مختلف زمینه ‌های زندگی فرد بروز می‌کند، توصیف شده است. DSM-5 بیش از 10 نوع اختلال شخصیت متمایز را شناسایی کرده است، از جمله اختلال شخصیت هسته ‌ای (مانند اختلال شخصیت انطباقی، اختلال شخصیت هیستریونیک و…) و اختلال شخصیت گروه B مانند اختلال شخصیت نارسیسیستی، اختلال شخصیت آنتی‌اجتماعی و…).

تشخیص و درمان اختلالات شخصیت نیاز به ارزیابی و تشخیص توسط یک حرفه‌ای در حوزه روان‌شناسی یا روانپزشکی دارد. انواع مختلف درمان ‌ها از جمله مشاوره روان ‌شناختی، درمان دارویی، و در موارد شدیدتر، بستری درمانی ممکن است برای مدیریت این اختلالات استفاده شوند.

مطلب پیشنهادی : روانسنجی ارزیابی شخصیت

عوامل تاثییرگذار در ایجاد اختلال شخصیت چیست؟

ایجاد اختلال شخصیت یک فرآیند پیچیده است که توسط عدة عوامل مختلف تاثیر گرفته می ‌شود. این عوامل ممکن است به صورت ترکیبی یا تداخلی با یکدیگر عمل کنند. در زیر، برخی از عوامل تاثیرگذار در ایجاد اختلال شخصیت آورده شده ‌اند.

عوامل ژنتیک: وجود اختلالات شخصیت در خانواده یا نسبت به افراد خویشاوند می ‌تواند نشان دهنده اثرات ژنتیک باشد.

محیط خانوادگی: تجربیات ناخوشایند در کودکی، مانند سوء مدیریت خانواده، بدرفتاری والدین یا نقص در پشتیبانی اجتماعی، ممکن است ایجاد یا تشدید اختلال شخصیت را تسریع کند.

رویدادهای زندگی مهم: رویدادهای تراژیک، مثل از دست دادن عزیزان، تجربیات ناخوشایند، یا تحمل فشارهای بیش از حد می ‌توانند به شکل قابل توجهی بر روی شخصیت تأثیر بگذارند.

ساختار مغزی و علایق نوروشیمیایی: نواحی خاص مغز و تفاوت ‌های در سطوح نوروترانسمیترها ممکن است نقش داشته باشند. برخی از افراد با اختلال شخصیت دارای تغییرات در شیوه عملکرد مغزی هستند.

تجربیات کودکی: تجربیات و احساسات ناپایدار در دوران کودکی، مثل آسیب جسمی یا ذهنی، می ‌تواند به ایجاد اختلال شخصیت منجر شود.

فشارهای اجتماعی: فشارهای اجتماعی، از جمله فشارهای مالی، شغلی، تحصیلی، و اجتماعی، ممکن است در افراد آسیب پذیر به اختلال شخصیت تأثیر گذار باشند.

مطلب پیشنهادی : ترسهای مرضی(فوبیا)

اختلال شخصیت چه معایبی دارد؟

اختلال شخصیت می‌تواند بر زندگی روزمره فرد تأثیر منفی بگذارد و مشکلات مختلفی ایجاد کند. برخی از معایب و اثرات این اختلال عبارتند از:

مشکلات در ارتباطات: افراد مبتلا به اختلال شخصیت ممکن است دشواری در برقراری و حفظ ارتباطات مؤثر و سالم با دیگران داشته باشند. نقص در تعاملات اجتماعی می‌تواند به تعداد زیادی مشکلات منجر شود.

مشکلات در کار و تحصیل: افراد مبتلا به این اختلال ممکن است دشواری در انجام وظایف کاری یا تحصیلی داشته باشند. عدم توانایی در مدیریت استرس و ارتباط با همکاران و مدرسین می‌تواند به مشکلات شغلی و تحصیلی منجر شود.

مشکلات در زناشویی: روابط عاطفی و زناشویی افراد مبتلا به اختلال شخصیت ممکن است آسیب ببیند. ناتوانی در برقراری ارتباط مؤثر و تحمل مشکلات زندگی مشترک می‌تواند به اختلالات در روابط زناشویی منجر شود.

افتقاد به تنهایی: افراد مبتلا به اختلال شخصیت ممکن است به دلیل مشکلات ارتباطی، احساس تنهایی و ایزوله بودن را تجربه کنند.

مشکلات در مدیریت هیجانات: افراد با اختلال شخصیت ممکن است دشواری در تشخیص و مدیریت هیجانات خود داشته باشند، که این موضوع می‌تواند به انفعالات ناپایدار و خطرناک منجر شود.

انواع اختلالات شخصیتی

اختلالات شخصیت در DSM-5 در ۱۰ طبقه ‌ی مجزا و سه گروه دسته ‌بندی شده ‌اند.

اختلالات شخصیت گروه الف

اختلال شخصیت پارانوئید

اختلال شخصیت اسکیزوئید

اختلال شخصیت اسکیزوتایپی

ویژگی مشترک این گروه رفتار عجیب و غریب و نامتعارف است.

اختلالات شخصیت گروه ب

اختلال شخصیت ضد اجتماعی

اختلال شخصیت مرزی

اختلال شخصیت نمایشی

اختلال شخصیت خودشیفته (نارسیستیک)

ویژگی مشترک اختلالات شخصیت این گروه را می‌توان نگرش ‌ها و رفتارهای بیش از حد نمایشی، هیجانی، آشفته یا غیرقابل‌پیش ‌بینی دانست.

اختلالات شخصیت گروه ج

اختلال شخصیت دوری ‌جو

اختلال شخصیت وابسته

اختلال شخصیت وسواسی، جبری

در این گروه نیز ویژگی مشترک رفتارهای مضطرب و بیمناک مبتلایان است.

اختلال شخصیت پارانوید

در نخستین طبقه از اختلالات شخصیت با نام اختلال شخصیت پارانوئید شناخته می ‌شود. برای اختلال شخصیت پارانوئید در DSM5 نشانه ‌هایی شرح داده شده است. برای نمونه افرادی که به این اختلال مبتلا هستند بیش از حد به دیگران مظنون بوده و همیشه مراقب خطر یا آسیب بالقوه هستند. افراد مبتلا دائماً از بدگمانی و سوءظن به دیگران رنج می ‌برند، حتی زمانی که دلیلی برای مشکوک بودن وجود ندارد. به عنوان مثال یک مرد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید ممکن است بدون هیچ دلیل موجهی همسر خود را به بی ‌وفایی متهم کند. معمولا این نوع اختلال در ابتدای بزرگ ‌سالی آغاز می ‌شود و به نظر میرسد که در مردان رایج ‌تر از زنان است. افرادی که مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید هستند مسئولیت اشتباهات خود را به ‌عهده بگیرند و اگر دیگران از آن‌ ها انتقاد کنند با آن ها برخور می کنند.

اختلال شخصیت خودشیفته

برای اختلال شخصیت خودشیفته ویژگی هایی وجود دارد که در زیر آمده است.

به موفقیت‌ ها و استعدادهای اغراق ‌آمیز خود باور دارند و انتظار دارند بدون دسترسی به موفقیت ‌های مناسب به عنوان فرد برتر شناخته شوند.

باور به اینکه افرادی استثنایی و بدون نقص هستند و فقط افراد استثنایی باید با آن ‌ها معاشرت کنند.

به تحسین شدن بیش از حد نیاز دارند.

انتظارات نامعقول در مورد برخورد بسیار مطلوب دیگران با آن‌ ها یا اطاعت کردن از توقعاتشان.

برای دستیابی به اهداف خود از دیگران سوءاستفاده می‌کنند.

به همدلی نیاز ندارند و همچنین مایل به تأیید یا درک نیازهای دیگران ندارند.

معمولا به دیگران حسادت می‌کنند یا معتقدند که دیگران نسبت به آن ها حسود هستند.

رفتارها و نگرش‌ های متکبرانه نشان می‌ دهند.

اختلال شخصیت دوری ‌جو

افرادی که مبتلا به اختلال شخصیت دوری ‌جو که الگویی از پرهیز اجتماعی، احساس بی‌لیاقت بودن، حساسیت شدید به ارزیابی منفی و اجتناب از تعامل اجتماعی را نشان می ‌دهند و همچنین به شدت تمایل به نزدیکی به دیگران دارند. افرادی که دارای این نوع اختلال شخصیت هستند تمایل دارند خودشان را فردی پریشان، تنها، مضطرب و مجزا از دیگران توصیف کنند و معتقدند آن ‌ها ویژگی‌های مطلوبی ندارند که باعث شود دیگران بخواهند با ایشان معاشرت کنند. در واقع اختلال شخصیت دوری ‌جو که به آن اختلال شخصیت اجتنابی هم گفته می ‌شود، احساس خجالت و بی‌کفایتی در نظر خود به ‌قدری زیاد است که افراد ترجیح می‌دهند پیرامون دیگران نباشند و تقریباً به طور کامل از رویارویی‌ های اجتماعی فاصله می‌گیرند.